Öncelikle gelişim nedir? biraz bunu konuşalım istiyorum. Bebeğin gelişimi deyince ailelerin aklına ilk boy ve kilo bilgileri gelir ancak bunlar büyüme ile ilişkili bilgilerdir. Büyüme, boy ve kilo gibi vücudun boyutlarındaki değişimi anlatırken; gelişim, davranış ve becerilerdeki değişimi açıklamak için kullanılır. Özetle, çocuğun gelişimi hakkında konuştuğumuzda öncelikle sosyal, dil- konuşma, hareket, bilişsel becerileri ve davranışlarından bahsettiğimiz akla gelmelidir.
Her bebeğin gelişimi kendine özgüdür. Bebekler/çocuklar belirli zamanlarda belirli gelişim basamaklarından geçerler. Bazı bebekler bu basamakları daha yavaş tamamlarken, bazıları daha hızlı tamamlarlar. Unutmamalıyız ki, her bebek kendi hızında büyür ve her bebek aynı zamanda aynı gelişim basamaklarına ulaşmayabilir. Prematüre bebeklerin gelişimleri zamanında doğan bebeklere göre daha yavaş ilerleyebilir. Ancak bebeğin gelişiminin kronolojik yaşına göre değil, düzeltilmiş yaşına göre takip edilmesi unutulmamalıdır.
Bebeklerin anne karnında başlayan ve yaşamın ilk günleriyle birlikte kazanmaya devam ettikleri beceriler bulunmaktadır. Örneğin, doğduğu anda bir bebeğin seslere tepki vermesi beklenir ya da 2. Ayının sonuna doğru annesinin yüzüne bakması ve hatta gülümsemesinin başlaması gerekir. Gelişim basamakları dediğimiz bu becerilerinin beklenen yaşa göre izlenmesi önemlidir. Bir de biz Çocuk Gelişimcilerin sıklıkla kullandığı ‘gelişim alanı’ kavramı var. Bizler gelişim alanını kabaca 4 başlık altında değerlendirebiliyoruz. Motor Gelişim, Dil Gelişimi, Bilişsel Gelişim, Sosyal- Duygusal Gelişim. Motor gelişimi, bebeğinizin kaslarını kullanarak yaptığı hareketler; dil gelişimi, bebeğinizin alıcı ve ifade edici dil gelişimini barındırır; bilişsel gelişim, bebeğinizin çevresini algılaması, öğrenmesi gibi süreçleri kapsar; sosyal duygusal gelişim ise, bebeğinizin çevresindeki kişilerle iletişim kurmasını, duygularını anlamlandırıp ifade edebilmesini ve bir takım sosyal becerileri içerisinde barındıran geniş bir şemsiyedir. Bebeklik dönemi tüm gelişim alanlarının hızla geliştiği bir dönemdir. Bu sebeple ne kadar erken dönemde bu alanlara yönelik değerlendirme yapılırsa o kadar bebeğin gelişimine katkısı vardır. Bu değerlendirme sürecinde salt bebeğin gelişimine odaklanmakla birlikte, ebeveynlerin becerilerini güçlendirici danışmanlık, ebeveyn-bebek arasındaki bağın güçlendirilmesi, bebeğin çevresinin düzenlenmesi gibi birçok değerlendirme ve destekleme de yapılmaktadır.
Düzeltilmiş 3. Ay prematüre bebeğinizin gelişimini takip etmenize yardımcı olacak örnek bir kontrol listesini aşağıda bulabilirsiniz.
| Motor Gelişim | • Yüzüstü yatarken başını kaldırır• Oyuncakları eliyle kavrar.• Ellerini ve ayaklarını aktif hareket ettirir.• Başını daha uzun süre dik tutar. |
| Dil Gelişimi | • Konuşan kişiye bakar ve dudaklarını izler. • Özel ağlamaları vardır (acıktığında, uykusu geldiğinde, bezi kirlendiğinde ağlamaları farklılaşmıştır)• Kendisiyle konuşulduğunda güler, sesler çıkarır. |
| Sosyal- Duygusal Gelişim | • Kucağa alındığında sakinleşir.• Bakımveren kişiyi tanır ve onlarla birlikte olmaktan keyif alır. |
| Bilişsel Gelişim | • Ses duyduğunda tepki verir.• Gözlerinin önünde ellerini hareket ettirerek birleştirir.• Yavaşça hareket eden nesneleri 90 derece açı ile izleyebilir. |
KAYNAK
Acunaş, B., Alyamaç Dizdar, E. & Salihoğlu Ö. (2020), Prematüre Bebeklerin Taburculuk Sonrası İzlem Kitapçığı, Türk Neonatoloji Derneği.
Yılmaz, Y. (2016). Nörolojik Olarak Riskli Bebek, HayyKitap. 1. Baskı.
